Kekemelik Nedir?
Kekemelik, konuşma kontrolünün kaybıyla ortaya çıkan, konuşma akışında kesintilere yol açan bir konuşma bozukluğudur. Kekeme kişilerde normal olmayan duraksamalar ortaya çıkar. Kekeme kişilerin konuşma kaslarında fiziksel gerginlik ve mücadele yaşanır. Kekeme kişiler bir süre sonra konuşma sırasında utanma, kaygı ve korku hissedebilir ve iletişim kurma becerilerinde gerileme görülebilir.
Kekemeliğin şiddeti kişiden kişiye değişiklik gösterir. Özellikle birinin adını söylemek veya otorite figürleriyle konuşmak zorlaşabilir. Bazı insanlarda yorgunluk ve strese bağlı olarak kekeleme eğilimleri artabilir. Kekemeliğini saklamak isteyen kişilerde konuşma kontrolü daha da kötüleşebilir.
Kekemelik türleri arasında davranış kalıpları değişkendir. Kekemeliği olan kişilerde harfleri tekrarlama (d-d-d-deniz), uzatma (tttttt-telefon) ve seslerin kesilmesi yaşanır. Bu kişilerde kekelemeyi önlemek için kelimelerden önce duraksamak, kelimeleri değiştirerek kullanmak yaygındır. “Aslında” “Şey” gibi sözcükler sıklıkla kullanılır.
Örneğin, iş görüşmeleri kekemelik yaşayan bir insanın en zorlanacağı konuşma anlarından birisidir. Bu durumda kekemelik en kötü seviyeye çıkabilir.
Kekemelik Neden Olur?
Kekemeliğe neden olan kesin mekanizmalar henüz anlaşılamamıştır. Bununla birlikte genetik faktörler, dil ve ağız kaslarında yaşanan problemler, beyin aktivitesindeki farklılıklar ve stres kekemelik nedenleri arasında sayılır. Çoğu araştırmacı kekemeliğin konuşma üretimini engelleyen beyin aktivitesi farklılıklarıyla ilişkili olduğunu düşünmektedir. Bazı insanlarda kekeleme eğilimi kalıtsal olabilir. Konuşma üzerindeki bu engellemeler bazen duygusal veya durumsal faktörler tarafından şiddetlenebilse de, kekemelik doğası gereği nörolojik ve fizyolojik bir durumdur, psikolojik değildir. En yaygın kekemelik türü (bazen gelişimsel kekemelik olarak adlandırılır) genellikle çocuklukta, çoğunlukla iki ila sekiz yaşları arasında gelişir (nadir durumlarda daha sonra da başlayabilir). Yaklaşık %4 ila %5 oranında insan, çocukluk döneminde bir süre kekemelik yaşar.
Genetik Faktörler
Kekemelik üzerine yapılan çalışmalar, kekemeliğin ailelerde görüldüğünü ve genetik faktörlerden etkilendiğini göstermektedir. Kekeleyen çocukların genellikle kekeleyen akrabaları vardır. Ayrıca kekemeliğin erkekleri kadınlardan daha fazla etkilediği bilinmektedir. Kekemelikten tek başına sorumlu olan bir gen tespit edilmese de, belirli genetik materyaller kekemelik oluşumunda etkili olabilir.
Nörolojik Faktörler
Kekemeliği belirleyen tek bir faktör olmasa da, genetik, dil gelişimi ve çevresel faktörlerin bir araya gelmesiyle kekeleyen kişilerin beyin aktivitesinin etkilenebilir.
Beynin dilden sorumlu bölgeleri kekeme kişilerde farklı görünebilir ve farklı çalışabilir. Kekeleyen bazı kişilerde işitsel bilgileri işleme süreci daha yavaş ve zorlayıcı olabilir. Araştırmalar, kekemelik ortaya çıktığında, beyinde dilden sorumlu bölgenin farklı göründüğü ve farklı işlediğini göstermiştir.
Çevresel ve Psikolojik Faktörler
Konuşma akışlarındaki bozukluklar nedeniyle iletişimde zorluklar yaşayan kişilerde iletişim ile ilgili olumsuz duygular gelişir. Kekemeliği saklama veya önleme çabaları, gerginliği daha da artırabilir ve bu da kişinin iletişim yeteneklerini olumsuz etkileyebilir. Duygusal faktörler, stres ve kaygı kekemeliğin nedeni olmasa da, dil gelişiminin kritik bir döneminde olan çocuklara ek bir zihinsel yük getirebilir.
Kekemelik Nasıl Geçer?
Kekemelik yaşayan çocuklar ve yetişkinler için farklı yöntemler mevcuttur. Kekemelik tamamen geçmeyebilir ancak konuşma akıcılığını geliştirmeye ve belirtileri azaltmaya yardımcı olabilir. Yavaş konuşma teknikleri öğrenmek ve düzenli konuşma pratiği yapmak kekemeliği hafifletmeye yarayabilir.
Kekeliği geçirme yolları arasında şunlar bulunur:
- Yavaş konuşma
- Konuşma pratiği yapma
- Meditasyon
- Ses kaydetme
Yavaş konuşma
Konuşurken yavaş bir tempoda konuşmayı denemek kekemeliği azaltmaya fayda sağlar. Derin nefesler alıp yavaşça konuşmaya çalışmak duraksamaları hafifletebilir. Hızlıca konuşmak ise kelimeleri çıkarmakta zorlanmaya ve kekelemenin şiddetinin artmasına sebep olabilir.
Konuşma pratiği yapma
Yargılamayacak kişilerle konuşma pratiği yapmak iyi bir yöntemdir. Güvenilir bir arkadaş veya aile üyeleriyle rahat ortamda yapılan pratikler öz güven kazandırır. Kekeme kişiler bu şekilde konuşma şekillerine alışabilir. Destek gruplarına katılmak da kişinin rahatlamasına katkı sağlar.
Meditasyon
Meditasyon, kişinin düşüncelerine veya belirli bir aktiviteye odaklanarak sakinleşmesini ve rahatlamasını sağlar. Bu şekilde kaygı hafifler ve kekemelikle başa çıkmak mümkün olur. Hem yetişkinler hem de çocuklar meditasyon uygulayarak kekemeliği yönetmeyi öğrenebilir.
Ses Kaydetme
Kekeme kişiler kendi sesini kaydederek konuşma becerilerini daha iyi analiz edebilir. Kişi, hangi kelimeyi veya ifadeyi söylediğinde kekelediğini öğrenebilir. Ancak ses dinlemek kaygı yaratıyorsa bu pratiğe yavaş yavaş başlanabilir.
Kekemelik Tedavisi Nasıl Yapılır?
Kekemelik tedavisinde en iyi sonuçlar erken aşamada elde edilir. Çocuklarda 3 aydan daha fazla kekemelik varsa, dudak titremesi gibi belirtiler gösteriliyorsa, ailede kekemelik veya iletişim bozuklukları öyküsü varsa konuşma terapistine başvurulabilir. Kekemelik tedavisi konuşma terapisi, bilişsel davranışçı terapi ve elektronik cihazlar yöntemleriyle yapılabilir.
Kekemelik tedavisinde şu yöntemler uygulanabilir:
- Konuşma terapisi
- Bilişsel davranışçı terapi
- Elektronik cihazlar
Konuşma terapisi
Bu terapi yöntemiyle konuşma hızını yavaşlatmak mümkün olabilir. Kekemelik anlarını fark etmek ve kekemeliğin arttığı durumları yönetmek kolaylaşır. Daha akıcı bir konuşma düzeni geliştirme sağlanır. Konuşma terapisi hem çocuklar hem de yetişkinlerde en etkili tedavi yöntemleri arasındadır.
Bilişsel davranışçı terapi
Bilişsel davranışçı terapi yöntemi, kişilerin düşünce biçimlerini değiştirmeyi ve davranışlarını buna göre şekillendirmeyi amaçlar. Doğrudan iletişim, kekemelik hakkında bilgilendirme, Humming gibi ses teknikleri, seslerin uzunluğunu artırmaya yönelik egzersizler, derin nefes alma teknikleri ile yapılabilir. Bu terapi yöntemi, kekemelikle ilgili düşünce ve tutumlarda olumlu değişiklikler sağlayabilir ve kekemelik kaynaklı kaygıyı azaltabilir.
Elektronik cihazlar
Kekemeliği yönetmeye ve konuşma akıcılığını geliştirmeye yardımcı olabilecek elektronik cihazlar mevcuttur. Bu cihazların bazıları, kişilerin konuşmalarını yavaşlatmalarına ve başka insanlarla pratik yapmalarına olanak sağlar.
Kekemelik Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Kekemelik Çocuklarda ve Yetişkinlerde Farklı Mı?
Evet, kekemelik çocuklarda genellikle gelişimsel olup zamanla zayıflayabilir. Yetişkinlerde ise bu durum kronik hale gelebilir. Yetişkinlerde kekemelik daha karmaşık bir süreçtir ve tedavi gerektirebilir. Tedaviye yanıtlar farklılık gösterebilir.
Aniden Oluşan Kekemelik Sebepleri Nelerdir?
Travma, stres veya nörolojik bir bozukluk nedeniyle aniden kekemelik oluşabilir. Beyin yaralanmaları, felç veya yoğun duygusal stres de yetişkinlerde ani kekemelik sebepleri arasındadır. Bu tip durumlarda bir uzmandan mutlaka yardım alınmalıdır.
Kekemelik Egzersizleri Nasıl Yapılır?
Yavaş konuşma, nefes kontrolü, kelimeler arasında duraklamak gibi kekemelik egzersizleri mevcuttur. Konuşma terapisti ile birlikte yapılan bu egzersizlerle konuşma akıcılığı gelişebilir. Düzenli pratik yapmak kekemeliği tedavi etme sürecinde büyük önem taşır.
Heyecandan Oluşan Kekemelik Nasıl Geçer?
Heyecan kaynaklı kekemeliği azaltmak için nefes teknikleri ve yavaş konuşma gibi rahatlatıcı yöntemler kullanılabilir. Ayrıca, rahatlatıcı meditasyon ve gevşeme teknikleri de kekemeliği kontrol etmeye yardımcı olabilir. Kişinin kendisine olan güveni yükseldikçe kekemelik de gerileyebilir.
Kalıcı Kekemelik Neden Olur?
Kalıcı kekemelik genellikle genetik ve nörolojik faktörlere bağlıdır. Beynin konuşmayı kontrol eden bölümünde yaşanan sorunlar veya çocukluk döneminde başlamış kekemelik ilerleyen yaşlarda da devam edebilir. Kekemelik terapilerle hafifletebilir ancak tamamen ortadan kalkmayabilir.
Kekemelik İçin Hangi Doktora Gidilir?
Kekemelik tedavisi için ilk olarak bir konuşma terapistine ya da dil ve konuşma bozuklukları uzmanına başvurulmalıdır. Psikologlar ve nörologlar da tedavi sürecine dahil olabilir.
Kekemelik Genetik Mi?
Evet, kekemelik genetik bir temele sahip olabilir. Ailede kekemelik öyküsü olan bireylerin kekeleme riski daha yüksektir. Ancak genetik faktörler tek başına kekemeliğe neden olmaz, çevresel ve nörolojik etmenler de rol oynar.
Kekemeliğin Tedavisi Var Mı?
Kekemeliği tamamen ortadan kaldırmak zor olabilir, ancak konuşma terapisi ve bilişsel davranışçı terapi gibi yöntemlerle kontrol altına alınabilir. Tedavi, konuşma akıcılığını artırmaya ve kişinin özgüvenini geliştirmeye yönelik olarak uygulanır.
*Bu içeriğin geliştirilmesinde Acıbadem Tıbbi Direktörlük katkı sağlamıştır.